Handel ludźmi w Unii Europejskiej - skala zjawiska i działania podejmowane w celu zapobieganiu mu
Definicje
Handel ludźmi stanowi pogwałcenie praw podstawowych i jest wyraźnie zabroniony na mocy Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.
W przyjętej w 2011 r. unijnej dyrektywie w sprawie zwalczania handlu ludźmi zaproponowano podejście skoncentrowane na ofiarach, dostosowane do płci i uwzględniające potrzeby dzieci, w ramach którego wprowadzono skuteczne przepisy dotyczące z jednej strony ochrony ofiar oraz pomocy i wsparcia na ich rzecz, a z drugiej – zapobiegania przestępstwom i ich ścigania. Zgodnie z dyrektywą państwa członkowskie muszą składać sprawozdania koordynatorowi UE ds. zwalczania handlu ludźmi.
W dyrektywie ustanowiono minimalne wspólne zasady definiowania przestępstw handlu ludźmi oraz karania ich sprawców. Przewidziano w niej także środki służące lepszemu zapobieganiu temu zjawisku oraz zapewnieniu lepszej ochrony jego ofiar.
Według prawa unijnego za karalne uznane są czyny umyślne, takie jak werbowanie, transport, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osób z zastosowaniem przemocy, w celu wyzysku. Wyzysk obejmuje, w szczególności: wykorzystywanie seksualne lub prostytucję, przymusową pracę lub służbę (w tym żebractwo, niewolnictwo, wyzyskiwanie do działalności przestępczej lub usunięcie organów).
Kary
W dyrektywie na temat handlu ludźmi określono sankcje karne co najmniej 5 lat pozbawienia wolności oraz co najmniej 10 lat w przypadku wystąpienia okoliczności obciążających, np. jeżeli przestępstwo zostało popełnione przeciwko ofierze, która była szczególnie bezbronna (dzieci) lub zostało popełnione w ramach organizacji przestępczej.
Ściganie
Państwa UE mogą ścigać swoich obywateli za przestępstwa popełnione przez nich na terenie innego państwa UE; mogą też wykorzystywać narzędzia śledcze, takie jak podsłuch rozmów telefonicznych lub kontrola wiadomości e-mail.
Pomoc dla ofiar
Ofiary otrzymują wsparcie przed rozpoczęciem postępowania karnego, w jego trakcie i po jego zakończeniu, tak aby mogły skorzystać z praw przyznanych im w związku z pozycją ofiary w postępowaniu karnym. Wsparcie to może polegać na przyjmowaniu do schronisk bądź udzielaniu pomocy medycznej i psychologicznej oraz udzielaniu informacji i zapewnianiu usług tłumaczy.
Sprawozdanie
W sprawozdaniu podsumowującym działania Unii Europejskiej na rzecz walki z handlem ludźmi zwrócono uwagę na główne tendencje w zakresie handlu ludźmi i przedstawiono najpilniejsze wyzwania, z którymi UE i państwa członkowskie muszą się zmierzyć.
Najbardziej narażone na handel ludźmi są nadal kobiety i dziewczęta (68 proc.), natomiast dzieci stanowią 23 proc. zarejestrowanych ofiar. Najpowszechniejszy jest nadal handel ludźmi do celów wykorzystywania seksualnego (56 proc.), a w dalszej kolejności do celów pracy przymusowej (26 proc.). Tylko nieliczni sprawcy ponoszą karę lub nawet stają przed sądem – odnotowano 5 979 przypadków oskarżenia i 2 927 wyroków skazujących.
Pojawiające się wzorce handlu ludźmi
Według doniesień wzrasta handel wewnętrzny na terytoriach państw członkowskich. Państwa członkowskie informują, że wiek zidentyfikowanych ofiar maleje. Szczególnie narażone są dzieci ze wschodnich krajów europejskich i społeczności romskich.
Inne pojawiające się wzorce obejmują przypadki handlu kobietami w ciąży w celu sprzedaż ich noworodków, handel w celu pozyskania narządów lub tkanek ludzkich i małżeństwa dzieci.
Coraz częściej celem ataków są również osoby z niepełnosprawnością fizyczną i rozwojową.
Zwrócono również uwagę, że skala handlu ludźmi w państwach członkowskich wzrasta, a coraz częściej ofiarami stają się osoby młode oraz osoby niepełnosprawne. Zauważono również wykorzystywanie internetu i mediów społecznościowych do pozyskiwania ofiar oraz zwiększone ryzyko handlu w kontekście migracji.
Handel ludźmi w kontekście migracji
Sieci przestępcze są bardzo mobilne i często ponadnarodowe, z komórkami w krajach pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia ofiar. Handlarze używają internetu i narzędzi sieci społecznościowych w celu rekrutacji ofiar, a także w celach logistycznych, aby umożliwić wykorzystywanie ofiar oraz jako platforma marketingowa dla prostytucji. Państwa członkowskie zgłaszają również, że wzrasta wykorzystanie technologii szyfrowania utrudniającej działanie organom śledczym. Podkreślają również powiązania z handlem narkotykami, fałszowaniem dokumentów, fałszowaniem pieniędzy, przestępstwami przeciwko mieniu, przemytem migrantów, broni i nielegalnym handlem tytoniem.
Przeciwdziałanie kulturze bezkarności
Przeciwdziałanie kulturze bezkarności i zapobieganie handlowi ludźmi to m.in. skupienie się na zakłócaniu modelu biznesowego handlu ludźmi, a także zachęcanie do kryminalizacji korzystania z usług świadczonych przez ofiary oraz dalsze zachęcanie państw członkowskich UE, o ile tego nie uczyniły, do kryminalizacji tych, którzy świadomie korzystają z usług ofiar.
Jak zauważono w poprzednich sprawozdaniach Komisji, konieczne są dalsze wysiłki, aby przeciwdziałać bezkarności poprzez zapewnienie, że ci, którzy wykorzystują ofiary, zostaną postawieni przed sądem.
Komisja Europejska zachęca państwa członkowskie do przeznaczenia wystarczających zasobów na zwalczanie handlu ludźmi i potraktowanie go jako poważnej i zorganizowanej przestępczości. W kontekście tym zachęca się państwa członkowskie do maksymalnego wykorzystania możliwości finansowania poprzez dostępne bezpośrednie dotacje.
Handel ludźmi pozostaje przestępstwem charakteryzującym się bezkarnością sprawcy i tych, którzy wykorzystują ofiary. Z ustaleń raportów podsumowujących sytuację z ostatnich lat, nie wynika że handel ludźmi zmalał. Informacje z państw członkowskich ujawniają utrzymującą się złożoność i brak progresu w kluczowych obszarach. Państwa członkowskie muszą dlatego priorytetowo należy podjąć wszelkie niezbędne środki.
Niemniej jednak, raporty wskazują na pewne ulepszenia dotyczące współpracy transgranicznej, współpracy ze społeczeństwem obywatelskim, wykorzystania środków finansowych, powoływanie wspólnych zespołów dochodzeniowo-śledczych i rozwijanie krajowych i ponadnarodowych mechanizmów skierowań.
Ponadto zachęca się państwa członkowskie do podjęcia zdecydowanych działań i wdrożenia kompleksowej strategii obejmującej wszystkie aspekty handlu ludźmi w celu przeciwdziałaniu bezkarności. Niska liczba wyroków skazujących i oskarżeń, wraz z liczbą ofiar w UE, sugeruje potrzebę dalszej intensyfikacji identyfikacji ofiar, prowadzenia dochodzeń, ściganie, gromadzenie i usprawnienie gromadzenia i rejestracji danych. Komisja podjęła szereg działań w celu zwalczania handlu ludźmi, wdrożyła wiele konkretnych działań i będzie kontynuować pomagać w każdy możliwy sposób, w tym wspierając finansowo rozwój polityki oraz środki operacyjne służące zwalczaniu handlu ludźmi.
Zapobieganie handlowi ludźmi
Jakkolwiek pod pewnymi względami sytuacja się poprawia, szczególnie w zakresie współpracy transgranicznej, to zjawisko handlu ludźmi nadal ma charakter rozwojowy. W związku z tym Komisja przedstawia obszary priorytetowe, na których państwa członkowskie powinny się skoncentrować w celu skutecznego zwalczania handlu ludźmi:
- Skuteczniejsze gromadzenie danych
- Przeciwdziałanie kulturze bezkarności
- Promowanie skoordynowanej reakcji
- Zapewnienie ofiarom dostępu do wymiaru sprawiedliwości
Od czasu opublikowania pierwszego sprawozdania z postępów w tej dziedzinie Komisja podjęła wiele działań służących zwalczaniu handlu ludźmi i będzie nadal wspierać państwa członkowskie w ich wysiłkach, zarówno finansowo, jak i operacyjnie. Ponadto powołano koordynatora ds. zwalczania handlu ludźmi w celu zapewnienia spójnej i skoordynowanej polityki zwalczania tego zjawiska. Państwa członkowskie powinny zintensyfikować działania, w tym działania informacyjne i uświadamiające kampanie dotyczące wszystkich form wyzysku.
Powinny również wprowadzić ukierunkowane szkolenie dla urzędników stanu cywilnego i innych urzędników, którzy mogą mieć kontakt z ofiarami handel ludźmi. Aby wspierać organy krajowe w zwalczaniu nadużyć związanych z prawem do swobodnego przemieszczania się, Komisja wydała podręcznik dotyczący małżeństw dla pozoru zawieranych przez obywateli UE i obywateli państw trzecich. Niektóre małżeństwa przymusowe mogą się bowiem wiązać z handlem ludźmi.
Mając na uwadze stale zmieniające się metody stosowane przez handlarzy, państwa członkowskie powinny zapewnić specjalistyczne szkolenia dla osób, które mogą mieć kontakt z ofiarami, biorąc pod uwagę rolę nowych technologii informacyjnych w handlu ludźmi.
Bibliografia
1. DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2011/36/UE z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu oraz ochrony ofiar, zastępująca decyzję ramową Rady 2002/629/WSiSW
2. REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL Second report on the progress made in the fight against trafficking in human beings (2018) as required under Article 20 of Directive 2011/36/EU on preventing and combating trafficking in human beings and protecting its victims
3. https://ec.europa.eu/poland/news/181204_security_pl
