Historia
Prywatne Żeńskie Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące Wacławy Arciszowej
Historia szkoły sięga roku 1911, kiedy Wacława Arciszowa zwróciła się do Chełmskiej Dyrekcji Szkolnej z prośbą o "zgodę na założenie prywatnej czteroklasowej szkoły żeńskiej". Projekt udało się zrealizować w 1912 roku. Pierwsze lekcje w czteroklasowym Prywatnym Gimnazjum Żeńskim odbyły się 1 października, przy udziale zaledwie 13 uczennic. Szkoła stopniowo rozwijała się, każdego roku przybywała jedna klasa. W 1915 roku, chociaż w szkole nie było jeszcze pełnych czterech klas gimnazjalnych, właścicielka podjęła starania o zezwolenie na otwarcie klas wyższych. Jednak dopiero w 1918 roku Wacława Arciszowa otrzymała pozwolenie na utworzenie pełnego ośmioklasowego gimnazjum. Wówczas polskie władze szkolne, reprezentowane przez Kuratorium Okręgu Warszawskiego, któremu podlegał Lublin, wysoko oceniły poziom naukowy i warunki rozwojowe szkoły.
Lokalizacja szkoły
Szkoła początkowo zajmowała pomieszczenia w kamienicy przy ulicy Krakowskie Przedmieście 70 (na rogu ulicy Chopina), jednak już w 1916 roku pomieszczenia okazały się zbyt ciasne. Latem właścicielka wynajęła sale w budynku przy ulicy Chopina 9 i wkrótce przeniesiono tam wszystkie sprzęty i pomoce naukowe. Niestety budynek w krótkim czasie zarekwirowały władze austrowęgierskie na kwatery dla wojska. Wacława Arciszowa wynajęła więc i wyremontowała lokal przy ulicy Radziwiłłowskiej 3. A w 1932 r. szkoła Wacławy Arciszowej zajęła, zwolnione przez Państwowe Gimnazjum im. Unii Lubelskiej, pomieszczenia przy ul. Kapucyńskiej 6. W tym budynku gimnazjum przetrwało aż do upaństwowienia w 1949 roku.
Pierwsze egzaminy maturalne
Pierwszy egzamin maturalny w szkole Wacławy Arciszowej odbył się w 1920 roku przed Komisją Egzaminacyjną, na czele której stał Kazimierz Lewicki – dyrektor Gimnazjum Państwowego Męskiego im. Jana Zamoyskiego w Zamościu. Po raz pierwszy gimnazjum opuściło wówczas 6 maturzystek. W kolejnych latach liczba dziewcząt uzyskujących świadectwa dojrzałości systematycznie wzrastała. W 1934 roku Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przyznało szkole pełne prawa szkół państwowych, czyli tzw. kategorię A. W związku z tym, zaczynając od 1935 roku, egzaminy maturalne odbywały się przed Komisją Egzaminacyjną, na czele której stał dyrektor gimnazjum. Zwiększyła się również liczba uczennic. To z kolei poprawiło sytuację materialną szkoły, umożliwiło zakup nowych pomocy naukowych, zatrudnienie lepiej przygotowanych nauczycieli i w konsekwencji podniesienie poziomu naukowego gimnazjum.
Kadra
Wacława Arciszowa od początku istnienia placówki starała się, aby szkoła reprezentowała wysoki poziom naukowy. Zatrudniała wysoko wykwalifikowanych nauczycieli. W latach 1912-1949 w szkołach Arciszowej pracowało ponad 200 nauczycieli. Funkcję dyrektora szkoły sprawowali kolejno: Ludwik Pomian Biesiekierski (1919/20), dr Julian Krzyżanowski (1923/24-1926/27), Antoni Kasprzycki (1927/28-1928/29), Antoni Krzyżanowski (1929/30-9.11.1939), Michał Stefanowicz (1939/40-1944/45), Kamila Jedlewska (1945/46) i Janina Sęczkowska (1946/47-1948/49).
Wśród kadry pedagogicznej znaleźli się znani i cenieni w Lublinie pedagodzy: dr Feliks Araszkiewicz, dr Ludwik Kamykowski, Jan Piechota, Franciszek Szabelski, ks. dr Ludwik Zalewski. W latach 1922-24 jako nauczyciel łaciny był zatrudniony Stanisław Czechowicz, brat znanego poety Józefa Czechowicza.
Wacława Arciszowa dbała również o właściwe wyposażenie placówki. W szkole zorganizowano gabinety przedmiotowe, bibliotekę i gabinet dentystyczny.
Szkoła Wacławy Arciszowej przeznaczona była wyłącznie dla dziewcząt. Zostało to zaznaczone już w nazwie: Prywatne Gimnazjum Żeńskie. W szkole stawiano uczennicom wysokie wymagania. Ale zwracano również uwagę na wyrównywanie braków u dziewcząt słabszych, którym pomagano w nauce zarówno w czasie lekcji, jak też podczas dodatkowej pracy poza szkołą. W wielu klasach zorganizowano komplety samopomocowe, działające pod kierunkiem lepiej przygotowanych koleżanek.
Koszty nauki w gimnazjum były dość wysokie. Placówka utrzymywana była prawie wyłącznie z opłat uczennic. Młodzież musiała ponieść koszty wpisowego oraz płacić za wszystkie egzaminy: wstępny, z różnic programowych (w przypadku przenoszenia się z innej szkoły) oraz egzamin dojrzałości.
Organizacje młodzieżowe
Na terenie szkoły dziewczęta mogły aktywnie uczestniczyć w życiu organizacji młodzieżowych, które odegrały dużą rolę w procesie wychowania. Wpływały na uspołecznienie i usamodzielnienie młodzieży, kształtowały poczucie odpowiedzialności za siebie i innych, a także uczyły ponoszenia konsekwencji własnych działań. Zbliżyły one dziewczęta do szkoły, pozwoliły poczuć się współgospodarzami, umożliwiły kształcenie charakteru i podjęcie trudnej pracy samowychowawczej.
Praca w organizacjach młodzieżowych pozwoliła wielu uczennicom na wypróbowanie własnych sił i umiejętności oraz przygotowała je do udziału w życiu społecznym ludzi dorosłych. Po ukończeniu szkoły wiele dziewcząt zostało aktywnymi działaczkami oświatowymi na terenie swojego miejsca zamieszkania.
W szkole Wacławy Arciszowej działały następujące organizacje: Samorząd Ogólnoszkolny, III Lubelska Żeńska Drużyna Harcerska im. Królowej Jadwigi, Sodalicja Mariańska pod wezwaniem św. Teresy od Dzieciątka Jezus, Spółdzielnia Szkolna, Koło Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Koło Przysposobienia Wojskowego Kobiet, Liga Morska i Kolonialna, Liga Lotnicza, Koło Ligi Ochrony Przyrody, Koło Literackie im. Bolesława Prusa, Koło Filologiczne, Koło Sportowe, Koło Artystyczne, Chór „Allegro”, Koło Polskiego Czerwonego Krzyża, Koło Związku Walki Młodych, Koło Związku Młodzieży Polskiej, Koło Służby Polsce, Szkolna Kasa Oszczędności.
Wychowanie
W szkole od początku jej istnienia zarówno Przełożona, jak też kolejni dyrektorzy i nauczyciele zwracali szczególną uwagę na wychowanie młodzieży. Uczennice były zobowiązane właściwie zachowywać się na lekcjach, przerwach oraz poza godzinami nauki w szkole.
Uczennice miały obowiązek dbać o honor gimnazjalistek i stosować się do poleceń władzy szkolnej. Dużą wagę przywiązywano do kulturalnego zachowania w szkole, dbania o porządek oraz o higienę własnego ciała. Wychowawcy zwracali uwagę na właściwą postawę uczennic w ławkach oraz na ogólny ich wygląd. Dużą wagę przywiązywano do reprezentowania szkoły na zewnątrz. Z okazji różnych świąt i uroczystości uczennice zobowiązane były do noszenia stroju galowego. Składał się on z białej bluzki i granatowej spódnicy, białej czapki z amarantowym otokiem i amarantowej kokardy. Po raz pierwszy uczennice gimnazjum Wacławy Arciszowej włożyły go w 1915 roku z okazji wejścia legionów do Lublina. Do szkolnej tradycji należało przecinanie czapek „na krzyż” w ostatniej klasie gimnazjalnej oraz w drugiej klasie liceum po dopuszczeniu do matury. Czwartoklasistki zszywały czapki nićmi koloru granatowego, natomiast maturzystki używały koloru czerwonego.
Uczennice gimnazjum i liceum Wacławy Arciszowej brały również udział w życiu kulturalnym miasta. Uczęszczały do Teatru Miejskiego na przedstawienia dla młodzieży z okazji różnych świąt i uroczystości. Same również brały udział w tworzeniu kultury – wystawiały sztuki teatralne np. w roku 1931/32 „Za siedmioma górami” Ewy Szelburg.
Młodzież uwrażliwiano na potrzeby innych. Pod koniec lat trzydziestych w szkole przeprowadzono zbiórkę książek dla dzieci z Polesia oraz zorganizowano dla nich kilkudniowy pobyt w Lublinie. W latach czterdziestych dziewczęta zbierały książki i gazety dla rannych żołnierzy. Opieką objęły również groby poległych żołnierzy. Nawiązały kontakt z dziećmi z sierocińca, zorganizowały dla nich „Gwiazdkę” i „Święcone”.
Działalność nauczycieli i młodzieży aktywnie wspierali rodzice skupieni w Kole Rodziców i Kole Przyjaciół Harcerstwa. Koło Rodziców brało udział w organizowaniu letniego i zimowego wypoczynku dziewcząt. Były to kolonie leczniczo-wypoczynkowe, m. in. w Osłoninie, Rzucewie, Wirowie, Gdyni, Nałęczowie, Łebie i Czernej k. Krakowa oraz wypoczynek zimowy w Szklarskiej Porębie.
Działalność dydaktyczno-wychowawczą szkoły wspierało też Koło Byłych Wychowanek Gimnazjum Wacławy Arciszowej założone w 1930 roku przez Janinę Orłowską. Jego członkinie utrzymywały kontakty ze szkołą, niosły pomoc młodszym koleżankom poprzez organizowanie zbiorowych korepetycji (udzielanych bezpłatnie lub za niską opłatą) oraz opłatę wpisów i zakup podręczników dla niezamożnych zdolnych uczennic.
Okres II wojny światowej
Pomyślny okres w życiu szkoły przerwał wybuch II wojny światowej. Pomimo działań wojennych 1939 roku egzaminy wstępne i poprawkowe odbyły się bez zmian. Chociaż 17 września Lublin zajęły wojska niemieckie, szkoła po krótkiej przerwie wznowiła swoją działalność. Zajęcia trwały do pierwszych dni listopada. 9 listopada w Lublinie nastąpiło niespodziewane aresztowanie ponad 200 osób. Wśród nich był również ówczesny dyrektor gimnazjum Wacławy Arciszowej – Antoni Krzyżanowski , który został osadzony w więzieniu na Zamku i rozstrzelany w Wigilię Bożego Narodzenia. Kilka dni później zostały zamknięte wszystkie szkoły średnie w mieście.
Wkrótce przełożona podjęła starania o ponowne otwarcie placówki. Polityka okupanta zmierzała jednak w kierunku planowego wyniszczenia kultury polskiej, a w związku z tym uniemożliwienia młodzieży dostępu do szkół średnich. Władze niemieckie pozwalały jedynie na otwieranie szkół zawodowych, przygotowujących „siłę roboczą” dla III Rzeszy. Wacława Arciszowa uzyskała więc pozwolenie na otwarcie szkoły handlowej. Placówka ta ulegała w okresie okupacji pewnym przemianom, o czym świadczą chociażby zmiany nazwy: Prywatne Żeńskie Szkoły Handlowe, Prywatna Szkoła Handlowa Żeńska, Szkoła Handlowa Specjalna. Przez dwa lata funkcjonowała w szkole klasa przygotowawcza, przeznaczona dla dziewcząt, które przed wybuchem wojny nie ukończyły pełnych sześciu klas szkoły powszechnej. Program tej klasy miał charakter ogólnokształcący, zdarzało się więc, że podejmowały w niej naukę także dziewczęta, które ukończyły klasę szóstą. Po dwóch latach niemieckie władze okupacyjne nakazały szkołom likwidację tego typu klas. Młodzież, pomimo zawodowego charakteru placówki, korzystała z okazji podjęcia nauki, gdyż to chroniło przed wywozem na roboty do Niemiec. Szkoły handlowe Wacławy Arciszowej zostały zamknięte przez władze okupacyjne w styczniu 1944 roku, bez podania przyczyny.
Lata powojenne
Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej zajęcia w szkole Arciszowej rozpoczęły się 1 września 1944 roku. Szkole przyznano pełne prawa, równoważne szkołom państwowym. Właścicielka placówki zajęła się kompletowaniem kadry. Nauczyciele stanęli przed trudnym zadaniem wyrównywania strat wojennych, nie tylko dydaktycznych, ale przede wszystkim wychowawczych. Stało się to możliwe dzięki ofiarnej pracy całego grona pedagogicznego. Już w pierwszym roku po wyzwoleniu w szkole istniało dziesięć klas. W następnych latach liczba klas stopniowo zwiększała się.
Po II wojnie światowej w szkole działały organizacje, które miały na celu angażowanie młodzieży w sprawy związane z wprowadzaniem nowego ustroju państwa i wyjaśnianiem obowiązujących w nim zasad. Należały do nich: Związek Walki Młodych, Związek Młodzieży Polskiej, Służba Polsce. Do niektórych organizacji należały nieliczne uczennice, inne cieszyły się dużo większą popularnością.
Szkoła jako placówka prywatna przetrwała do 31 sierpnia 1949 roku.
II Państwowa Żeńska Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Licealnego
Po rozwiązaniu szkoły prywatnej większość uczennic i duża część grona pedagogicznego przeszła do nowo powstałej II Państwowej Żeńskiej Szkoły Ogólnokształcącej stopnia licealnego w Lublinie, utworzonej na mocy zarządzenia Ministra Oświaty z dnia 7 marca 1949 roku.
Szkoła początkowo mieściła się przy ulicy Kapucyńskiej 6, a po roku przeniesiona została do budynku przy ulicy Szkolnej 10 (obecnie Szkolna 4). Funkcję dyrektora nadal sprawowała p. Janina Sęczkowska – dyplomowana nauczycielka szkół średnich.
Szkoła aż do roku 1958 była szkołą czteroletnią. Początkowo w 10, a później w 8 oddziałach uczyło się od 250 do 300 uczennic. Klasy jedenaste posiadały dwa profile: humanistyczny i przyrodniczy, młodsze klasy nie były profilowane. Egzamin dojrzałości uczennice zdawały po ukończeniu XI klasy. Egzamin pisemny obejmował język polski i język obcy w klasach o profilu humanistycznym oraz język polski i fizykę w klasach przyrodniczych. W szkole uczono 4 języków obcych: angielskiego, francuskiego, rosyjskiego i łacińskiego.
Szkoła kontynuowała jeszcze przez wiele lat tradycje wprowadzone w okresie pracy Wacławy Arciszowej na stanowisku przełożonej. Dużą popularnością cieszyły się tzw. imprezy wiodące, będące kontynuacją dawnych wystąpień teatralnych młodzieży, a jednocześnie pewną formą świąt klasowych.
Jedenastolatka: Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące Nr 2
W 1953 roku połączono II Żeńską Szkołę Ogólnokształcącą ze Szkołą Podstawową nr 3 i zmieniono na jedenastolatkę, a w 1958 r. nadano szkole nazwę Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące nr 2.
Dyrektorem szkoły od 1 września 1956 roku została p. Czesława Szczerbowa, nauczycielka języka rosyjskiego. Funkcje wicedyrektorów sprawowały kolejno: p. Genowefa Dudek i p. Alicja Morawiecka.
Pod tym kierownictwem w szkole zaszły liczne zmiany. Dzięki wykwaterowaniu lokatorów, którzy zajmowali część pomieszczeń, udało się uzyskać nowe sale lekcyjne. Szkoła liczyła wówczas 15 oddziałów, klasy I-VII miały po jednym oddziale, natomiast klasy VIII-XI – po dwa równoległe oddziały. W zależności od roku, w jedenastolatce uczyło się od 580 do 640 uczniów. Wraz z reorganizacją szkoły zmieniano również przeznaczenia poszczególnych sal. W 1961 roku biblioteka otrzymała oddzielne pomieszczenie, przyznano też etat bibliotekarki, którą została p. Danuta Magierska – absolwentka szkoły Wacławy Arciszowej.
Niełatwo było wówczas pracować i uczyć się, ale wszyscy wkładali wiele wysiłku, aby w tych trudnych latach szkoła też funkcjonowała sprawnie. Mury szkoły opuszczały kolejne roczniki absolwentek, bo szkoła nadal była żeńska. Co pewien czas zmieniano zasady przeprowadzania egzaminów maturalnych. Zmianie ulegały przedmioty zdawane przez abiturientki. W 1965 roku wprowadzono nowy regulamin egzaminu dojrzałości. Pisemnie uczennice zdawały język polski i matematykę. Ustnie – historię Polski oraz jeden przedmiot do wyboru spośród: biologii, chemii, fizyki, geografii. Obowiązkowo zdawany był również wybrany język obcy (język rosyjski, język angielski, język francuski, język niemiecki). Nauczyciele stosowali różne formy pracy pedagogicznej – współpracowali m. in. z katedrą pedagogiki UMCS.
W liceum panowała dobra atmosfera, uczennice mogły rozwijać swoje pasje i zainteresowania. Działały liczne organizacje i koła przedmiotowe. Na specjalne wyróżnienie zasługuje praca koła krajoznawczo-turystycznego prowadzonego przez entuzjastkę tej pracy – p. Lucynę Hryniewicką. Koło organizowało wakacyjne obozy wędrowne dla uczennic szkoły, a także wycieczki krajoznawcze w czasie roku szkolnego.
IV Liceum Ogólnokształcące im. Stefanii Sempołowskiej
1 września 1966 roku nastąpiła kolejna reorganizacja. Decyzją Kuratora Okręgu Szkolnego Edwarda Zachajkiewicza rozwiązano szkołę 11-letnią i ponownie utworzono liceum i szkołę podstawową. Jednocześnie Inspektorat Oświaty nadał szkole nazwę – IV Liceum Ogólnokształcące. 6 grudnia 1967 roku szkoła otrzymała patronkę – Stefanię Sempołowską, działaczkę oświatową i pedagoga. W dniu 1 września 1969 roku, decyzją Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, zlikwidowano szkołę podstawową przy IV Liceum Ogólnokształcącym i liceum rozpoczęło pracę jako samodzielna szkoła średnia. Do nowego liceum przyjęto uczennice do dwóch równoległych klas pierwszych. Po dawnej jedenastolatce pozostały również klasy X i XI. A w roku szkolnym 1967/68 do liceum po raz pierwszy przyjęci zostali chłopcy.
W 1969 roku dyrektorką szkoły została p. Alicja Morawiecka, która przez ostatnie 7 lat pełniła funkcję zastępcy dyrektora. Wkrótce też liceum stało się jedynym użytkownikiem budynku. Wzrosła ilość oddziałów z ośmiu do szesnastu, szkoła żeńska przekształciła się w liceum koedukacyjne.
Zaistniała również konieczność przeprowadzenia w szkole niezbędnych remontów. Modernizacja budynku umożliwiła utworzenie czterech pracowni: biologicznej, fizycznej, chemicznej i wychowania technicznego. Od roku 1969 przystąpiono do organizowania klasopracowni dla każdego przedmiotu. W czasie lekcji stosowano różne metody nauczania, popularnością cieszyły się zajęcia prowadzone metodą problemową, która dawała uczniom możliwość szerokiego rozwoju zainteresowań.
Ważną rolę spełniały także koła przedmiotowe: biologiczne, fizyczne, matematyczne, polonistyczne, języków obcych, chemiczne, przygotowując uzdolnioną młodzież do konkursów i olimpiad.
